Polski Związek Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury i Budownictwa Kazimierz Smoliński
Warszawa, 31-03-2016
Szanowny Panie Marszałku,
uregulowania prawne przewidziane w ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 150, z późn. zm.) w zakresie ochrony przed eksmisją z lokalu dotyczą lokatora, tj. najemcy lokalu lub osoby używającej lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, przez lokal należy rozumieć lokal służący do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, a także lokal będący pracownią służącą twórcy do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuki.
Z kolei stosownie do art. 2 pkt 9a ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 40, z późn. zm.), przez altanę działkową należy rozumieć wolno stojący budynek rekreacyjno-wypoczynkowy lub inny obiekt budowlany spełniający taką funkcję, położony na terenie działki w rodzinnym ogrodzie działkowym, o powierzchni zabudowy do 35 m2 oraz o wysokości do 5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich, przy czym do powierzchni zabudowy nie wlicza się tarasu, werandy lub ganku, o ile ich łączna powierzchnia nie przekracza 12 m2.
Altana działkowa nie jest lokalem mieszkalnym w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. W związku z tym osoba zamieszkująca w takiej altanie na terenie rodzinnego ogrodu działkowego nie może być uważana za lokatora w rozumieniu tej ustawy. Z tego powodu, w przypadku orzekania przez sąd obowiązku wydania działki po wygaśnięciu prawa do działki, brak jest podstaw prawnych do przyznania przez sąd w wyroku uprawnienia do lokalu socjalnego.
Uprzejmie informuję, że brak jest uzasadnienia do zmiany stanu prawnego w tym zakresie. Prawo powinno chronić te stany faktyczne, które są zgodne z prawem. Tymczasem na terenie działek obowiązuje zakaz zamieszkiwania (art. 12 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych). Tak więc podjęcie nielegalnego zamieszkiwania w altanach działkowych nie może powodować przyznania danej osobie statusu lokatora, jednak osoba taka może skorzystać z systemowych regulacji realizujących dyrektywę zapisaną w art. 75 ust. 1 Konstytucji RP, dotyczącą przeciwdziałania bezdomności. Osoby eksmitowane z altan posadowionych w rodzinnych ogrodach działkowych mogą liczyć na to, że stosownie do treści art. 1046 § 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.), zostanie im wskazane tymczasowe pomieszczenie (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2007 r. sygn. akt III CZP 157/06), jeśli jednak takie pomieszczenie nie zostanie wskazane w terminie sześciu miesięcy od dnia wszczęcia postępowania egzekucyjnego, dłużnik zostanie wyeksmitowany do noclegowni, schroniska lub innej placówki zapewniającej miejsca noclegowe. Eksmisja dłużnika do noclegowni, schroniska lub innej placówki zapewniającej miejsca noclegowe stanowi nadal realizowanie przez państwo polityki przeciwdziałającej bezdomności i zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych. Nie jest to oczywiście zaspokojenie potrzeb w pełni, jednak jest to działanie zmniejszające i łagodzące skutki eksmisji. Osoba przeniesiona w takie miejsce nie staje się bezdomna. Ma miejsce pozwalające na zaspokojenie podstawowych potrzeb, które ma stanowić punkt wyjścia do podejmowania przez taką osobę prób zmiany swojej sytuacji materialnej i osobistej. Z uwagi na godność człowieka, ustawodawca daje każdemu możliwość skorzystania z ochrony przed warunkami atmosferycznymi i możliwość odpoczynku, schronienia. Nie jest to bezdomność w potocznym rozumieniu tego słowa, gdyż taka wiązałaby się rzeczywiście z koniecznością przebywania w miejscach nieprzystosowanych i nieprzygotowanych na pobyt ludzi, z ciągłym i bezpośrednim wystawieniem na warunki atmosferyczne. Taka sytuacja nie ma miejsca w przypadku noclegowni i miejsc o podobnym charakterze.
Niezależnie od powyższego mając na uwadze, że zarówno wymagania zawarte w ustawie o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, jak i sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego (ograniczone fundusze gminy) przekładają się na brak możliwości bieżącego i pełnego zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych mieszkańców, chociażby spełniających ustawowe kryteria, Ministerstwo złożyło wniosek o wpisanie do Wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów nowelizacji ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Obecnie w resorcie trwają prace analityczne nad koncepcją i zakresem zmian ukierunkowanych na bardziej efektywne osiąganie celów, jakim powinien służyć zasób publiczny. Rozważane propozycje mają zmierzać do wypracowania rozwiązań systemowych pozwalających gminom na prowadzenie racjonalniejszej i elastyczniejszej polityki mieszkaniowej, co z kolei przełoży się na skuteczniejsze udzielanie pomocy mieszkaniowej osobom jej potrzebującym. Po opracowaniu projektu i skierowaniu do uzgodnień międzyresortowych zostanie on udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej – podstawa prawna: art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. z 2005 r. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.).
Przechodząc do kwestii pozbawienia eksmitowanych prawa do użytkowania ich dotychczasowej działki należy zauważyć, że funkcje mieszkalne dotychczas nie były przypisane ogrodom działkowym. Głównym założeniem obecnie obowiązującej ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych jest ukierunkowanie roli ogrodnictwa działkowego na zaspakajanie socjalnych, wypoczynkowych i rekreacyjnych potrzeb społeczeństwa, a zwłaszcza rodzin z dziećmi, emerytów, rencistów i niepełnosprawnych, poprzez kształtowanie warunków dla prowadzenia aktywnego i zdrowego trybu życia oraz ochrony środowiska i przyrody. Podkreślano ten fakt w uchylonej już ustawie z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 169, poz. 1419, z późn. zm.) oraz w art. 12 obowiązującej ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Przepis powyższy stanowi, że na terenie działki obowiązuje zakaz zamieszkiwania. Konsekwencja z jaką ustawodawca traktuje od lat kwestię roli ogrodów jako miejsc wypoczynku i okresowego pobytu dowodzi, że zakaz zamieszkiwania na terenie ogrodów jest świadomym i słusznym rozwiązaniem. Należy bowiem zauważyć, że tereny rodzinnych ogrodów działkowych nie są przystosowane do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych obywateli. Powierzchnia tych nieruchomości, układ przestrzenny, sposób zagospodarowania, stan wyposażenia w infrastrukturę techniczną, urządzenia ochrony sanitarnej, są niewystarczające dla dopuszczenia tworzenia osiedli mieszkaniowych na tych obszarach.
Ustawodawca przewidział sankcje za korzystanie z działki lub altany w sposób sprzeczny z przepisami. Przepis art. 36 ust. 3 pkt 1 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych stanowi, że stowarzyszenie ogrodowe może wypowiedzieć umowę, nie później niż na miesiąc naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego, jeżeli działkowiec pomimo pisemnego upomnienia nadal korzysta z działki lub altany działkowej w sposób sprzeczny z przepisami ustawy lub regulaminem, niszczy infrastrukturę ogrodową albo wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi ogrodowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych działek. Wobec powyższego należy zauważyć, że umocowanie do rozwiązania umowy działkowej w przypadkach, o których mowa powyżej ma charakter fakultatywny. Ponadto z przepisu wynika, że wypowiedzenie umowy dzierżawy działkowej powinno nastąpić dopiero w razie bezskuteczności pisemnego wezwania działkowca do zaprzestania korzystania z działki w sposób sprzeczny z ustawą lub regulaminem ogrodu. Jeśli zatem działkowiec zastosuje się do zasad wynikających z przepisów i regulaminu, stowarzyszenie nie ma podstaw do rozwiązania umowy.
Należy zauważyć, że przepisy ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych, w tym rozwiązania przewidujące sankcje za korzystanie z działki w sposób sprzeczny z jej przeznaczeniem zostały przyjęte przez Parlament na podstawie obywatelskiego projektu ustawy. W pracach uczestniczyli przedstawiciele działkowców. Docierające aktualnie do resortu sygnały wskazują, że w ocenie licznej grupy działkowców obowiązujące przepisy w sposób należyty zabezpieczają potrzeby użytkowników ogrodów działkowych i gwarantują zachowanie idei ogrodnictwa działkowego w Polsce zgodnie z tradycją. Z większości wystąpień skierowanych do resortu wynika, że działkowcy nie wnoszą zastrzeżeń do przewidzianych w ustawie o rodzinnych ogrodach działkowych sankcji za nieprzestrzeganie przepisów.
Z wyrazami szacunku,
Kazimierz Smoliński
Sekretarz Stanu
Interpelacja została opublikowana na stronie sejmowej:
http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=2F8EA741