Realizacja Otwartego Programu Społecznego Rozwoju ROD w 2018 roku

2112.2018

I. Wprowadzenie

Ustawa o ROD z dnia 13 grudnia 2013 roku określiła podstawowe cele rodzinnych ogrodów działkowych. Przeznaczeniem ogrodów jest zaspokajanie potrzeb ludności poprzez wypełnianie w szczególności funkcji wypoczynkowych, rekreacyjnych i innych potrzeb socjalnych społeczności lokalnych. W celu ich zaspokojenia powinien zostać zapewniony powszechny dostęp do terenów rodzinnych ogrodów działkowych. Ogrody służą nie tylko działkowcom, ale również mieszkańcom miast jako tereny zielone. Oczekiwania społeczności lokalnych wobec ogrodów są coraz większe i konieczne staje się rozwinięcie niektórych ich funkcji np. prospołecznych, oświatowych i edukacyjnych. Najważniejszy cel to otwarcie ogrodów dla członków lokalnych społeczności, zainteresowanych korzystaniem z ich walorów, a także większy udział ogrodów w życiu okolicznych mieszkańców. W celu realizacji powyższych zadań, zaspokojenia potrzeb społeczności lokalnych oraz obrony przed potencjalnym zagrożeniem ze strony deweloperów i ich inwestycjami budowlanymi, przyjęto ogólnopolski program, który obejmuje cele, kierunki działania, propozycje wydarzeń oraz praktyczne porady dotyczące podstaw prawnych programu oraz sposobów jego finansowania.

Krajowa Rada PZD na posiedzeniu w dniu 22 marca 2016 r. uchwaliła Otwarty Program Społecznego Rozwoju ROD. Główne założenia programu to otwarcie ogrodów, ich unowocześnianie oraz przeobrażenie ogrodów w miejsca bezpieczne, ciekawe i chętnie odwiedzane przez lokalną społeczność. Program zachęca ogrody do podejmowania różnego typu aktywności, przedstawiając propozycje wydarzeń i inicjatyw, których realizacja przybliży ogrody ludziom oraz pozwoli ogrodom w pełni realizować funkcje prospołeczne.

II. Działania składające się na Otwarty Program Społecznego Rozwoju ROD

W celu realizacji głównego założenia programu, jakim jest otwarcie ogrodów dla społeczeństwa, ich unowocześnianie oraz przystosowanie do wielu funkcji, jakie mogą pełnić na rzecz środowisk lokalnych, zaproponowano podjęcie działań, jakimi są np.:

1. Jubileusze w ROD, dni działkowca w ROD
2. Imprezy integracyjne w ROD dla działkowców, gości i okolicznych mieszkańców
3. Dni otwarte ROD dla okolicznych mieszkańców, gości i innych osób
4. Edukacja ekologiczna – współpraca ze szkołami, przedszkolami i organizacjami młodzieżowymi
5. Działka przekazana szkołom i przedszkolom
6. Zielona szkoła
7. Konkursy, festyny i zabawy dla dzieci
8. Imprezy dla niepełnosprawnych
9. Kluby zainteresowań dla działkowców
10. Imprezy dla działkowców, głównie seniorów i mieszkańców
11. Kluby seniora w domach działkowca
12. Spotkania z kulturą
13. Ogródki jordanowskie: place zabaw, siłownie plenerowe, place rekreacyjne w zieleni dla starszych
14. Małe formy wczasów w ROD
15. ROD – parki otwarte dla społeczeństwa
16. inne formy działalności.

III. Realizacja Otwartego Programu Społecznego Rozwoju ROD

Przegląd informacji opublikowanych na stronach internetowych okręgów obrazuje skalę oraz rodzaje zrealizowanych wydarzeń, które wpisują się w założenia Otwartego Programu Społecznego Rozwoju ROD. Niniejsze opracowanie zostało sporządzone na podstawie informacji zamieszczonych na stronach internetowych wszystkich Okręgów oraz na stronie internetowej PZD.

1. Jubileusze ROD, dni działkowca w ROD

Obchody Dni Działkowca połączone z jubileuszami powstania ogrodów zorganizowano we wszystkich Okręgach. Sprawozdania i zdjęcia z obchodów upubliczniły Okręgi m.in.: w Bydgoszczy, Częstochowie, Kaliszu, Koszalinie, Legnicy, Lublinie, Małopolskim, Mazowieckim, Opolskim, Świętokrzyskim, Warmińsko-Mazurskim, we Wrocławiu. Z podsumowania uroczystości Dni Działkowca wynika, że w 1404 rodzinnych ogrodach działkowych zorganizowano obchody Dni Działkowca. Poza Dniami Działkowca odbywały się Okręgowe i Rejonowe Dni Działkowca, które zostały częściowo zorganizowane poza terenem rodzinnych ogrodów działkowych, np. w budynkach należących do miasta lub gminy. W ujęciu procentowym, najwięcej bo 93% ogrodów zorganizowało obchody Dni Działkowca w Okręgu w Bydgoszczy, a najmniej w Okręgu Świętokrzyskim – 45%. Najwięcej ogrodów zorganizowało obchody Dni Działkowca w następujących Okręgach: w Bydgoszczy – 186, Okręg Łódzki – 180, Okręg w Poznaniu – 172. Najmniej: w Częstochowie – 13, Okręg Małopolski – 16, Okręg Sudecki – 19, Okręg Warmińsko-Mazurski – 20, Okręg Opolski - 21.

Jubileusze powstania ROD obchodzono w 332 ogrodach. Najwięcej ogrodów świętowało 35-lecie – 65, oraz 40-lecie – 41 ogrodów. Jubileusze w przedziale 10-30 lat obchodziło 18 ogrodów, 35-70 lat obchodziło 195 ogrodów, od 75-110 lat obchodziło 31 ogrodów. Najdłuższy jubileusz świętowano w Okręgu w Kaliszu - 110 lat istnienia ROD im. Czarnieckiego w Ostrowie Wielkopolskim. Najstarsze jubileusze obchodzono w Okręgu Śląskim – 100 lat istnienia ROD Szczęść Boże w Tarnowskich Górach oraz ROD Elżbieta w Chorzowie. Najkrótszy jubileusz świętowano w Okręgu Śląskim - 10 lat (ROD Gwardii Ludowej w Gliwicach). Szczegółowe informacje na temat Dni Działkowca i jubileuszy ROD w roku 2018 zawarto w „Podsumowaniu przebiegu uroczystości związanych z Dniami Działkowca w ogrodach”, który został przedstawiony na posiedzeniu Krajowej Rady PZD w dniu 25 października 2018 r.

2. Obchody 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości

Realizując zalecenia zawarte w Stanowisku Krajowej Rady PZD z dnia 25 października 2018 r. w sprawie 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości wiele ogrodów z okręgów m.in. w Bydgoszczy, Częstochowie, Elblągu, Kaliszu, Koszalinie, Legnicy, Lublinie, Pile, Łódzkim, Mazowieckim, Sudeckim, Świętokrzyskim, zamieściło w internecie relacje oraz zdjęcia z obchodów 100-lecia niepodległości. W ogrodach wywieszono polskie flagi oraz flagi z godłem PZD, na terenie ROD posadzono drzewa upamiętniające tę ważną dla Polski rocznicę, a ponadto działkowcy, przedstawiciele Zarządów ROD i Okręgowych Zarządów brali udział w państwowych uroczystościach.

3. Dni otwarte ROD – dla mieszkańców, gości

Ogrody w ramach dni otwartych zorganizowały różne interesujące wydarzenia, by zachęcić okolicznych mieszkańców oraz zaproszonych gości do odwiedzenia ogrodów. Dla dzieci z przedszkoli i szkół podstawowych otwierane są ścieżki edukacyjne oraz przeprowadzane zielone lekcje przyrody. Okoliczni mieszkańcy oraz zaproszeni goście mogą zwiedzić ogrody, poznać historię danego ogrodu oraz uczestniczyć w spotkaniach plenerowych i festynach.

22 ogrody z 10 okręgów zorganizowały dla dzieci i dorosłych różne wydarzenia. Były to: Okręg w Lublinie (ROD - „Piotruś” w Styrzyńcu”, „Malwa” i „Pod Lasem” w Białej Podlaskiej, „Plon” w Puławach, „Kolejarz” i „Plon” w Chełmie), Okręg Małopolski (ROD – „Nad Rudawą” w Krakowie, „Senior” w Nowym Sączu), Okręg Mazowiecki (ROD „Złote Piaski” w Siedlcach, ROD „Powstańców” w Płocku), Okręg Opolski (ROD „Synteza” i „Kolejarz” w Kędzierzynie-Koźlu), Okręg w Poznaniu (ROD im. Roosevelta, ROD „Urodzaj”, ROD im. Armii Poznań), Okręg w Szczecinie (ROD „Przyjaźń” w Szczecinie), Okręg Śląski (ROD „Przyszłość" w Zabrzu, ROD 1 maja w Łaziskach Górnych, ROD „Gajówka” w Wodzisławiu Śląskim), Okręg Świętokrzyski (ROD „Kolejarz” w Skarżysku Kamiennej), Okręg w Zielonej Górze (ROD im. Karola Świerczewskiego w Zielonej Górze, ROD „35-lecia” w Zielonej Górze), a także ogrody działkowe w Okręgu w Pile.

4. Edukacja ekologiczna – współpraca ze szkołami, przedszkolami, organizacjami młodzieżowymi

W ogrodach odbywały się zajęcia z edukacji ekologicznej. Uczestniczą w nich dzieci z przedszkoli i szkół podstawowych, dla których zorganizowano m.in. ścieżki edukacyjne, spotkania z instruktorami ogrodowymi oraz działkowcami, którzy oprowadzają dzieci po działkach, prezentują rośliny i zwierzęta w ogrodach, informują o sposobach upraw roślin, roli terenów zielonych w miastach, ochronie środowiska i ekologii.

Tego typu zajęcia zorganizowano w 15 ogrodach w 7 okręgach. Były to: Okręg Podkarpacki (ROD „Kolejarz” w Jarosławiu, ROD „Prefabet” w Kolbuszowej, ROD „Kolejarz” w Dębicy), Okręg w Poznaniu (ROD „Polania” w Gnieźnie, ROD „Na Zboczu” w Śremie, ROD im. J. Niedziałkowskiego w Środzie Wielkopolskiej), Okręg Sudecki (ROD „Podzamcze” w Wałbrzychu, ROD „Przyszłość” w Mieroszowie), Okręg w Szczecinie (ROD „Olszynka” w Świnoujściu), Okręg Śląski (ROD „Gajówka” w Wodzisławiu Śląskim, ROD „Jutrzenka” w Radzionkowie, ROD im. St. Webera w Zabrzu), Okręg Świętokrzyski (ROD „Kamionka” w Suchedniowie), Okręg Toruńsko-Włocławski (ROD „Energetyk” w Grudziądzu, ROD im. Walentego Fiałka w Chełmnie oraz ROD „Niezapominajka” w Grudziądzu).

5. Działka przekazana szkołom i przedszkolom

Zarząd ROD „Biały Kamień” w Wałbrzychu (Okręg Sudecki) przekazał na początku roku dzieciom z Publicznej Szkoły Podstawowej nr 2 im. Orła Białego w Wałbrzychu działkę w bezpłatne używanie. Dzieci wykonały plan zagospodarowania swoje działki oraz przystąpiły do realizacji swoich planów. Uporządkowały działkę, posadziły rośliny zakupione przez Okręg Sudecki. Wszystko pod nadzorem okręgowego instruktora ds. ogrodnictwa, który zapoznał dzieci z zasadami sadzenia roślin, ich budowy oraz wykorzystania w celach kulinarnych.

6. Imprezy integracyjne w ROD dla działkowców, gości i mieszkańców

Zarządy ogrodów zorganizowały dla działkowców, gości i mieszkańców różnego rodzaju imprezy integracyjne np.: biegi, rajdy rowerowe, pikniki rodzinne, konkursy, turnieje sportowe, wspólne oglądanie meczów piłkarskich. Odbyły się one w 15 ogrodach w 11 okręgach: Okręg w Łodzi (ROD „Kolejarz” w Kutnie, ROD „Zielony Gaj” w Bełchatowie), Okręg Małopolski (ROD „Nad Rudawą” w Krakowie), Okręg Mazowiecki (ROD „Powstańców” w Płocku, ROD „Goździk” w Płocku), Okręg w Pile (ROD „Malwa”), Okręg Podkarpacki (ROD Miechocin w Tarnobrzegu, ROD „PREFABET” w Kolbuszowej), Okręg w Poznaniu (ROD „Mazurek” w Poznaniu), Okręg w Szczecinie (ROD „Cukrownik” w Gryficach”), Okręg Śląski (ROD „Gajówka” w Wodzisławiu Śląskim, ROD „Poch” w Gliwicach, ROD „Relaks-Storczyk” w Czechowicach-Dziedzicach), Okręg Świętokrzyski (ROD „Las Rzeczki” w Ostrowcu Świętokrzyskim), Okręgu Toruńsko-Włocławski (ROD „Niezapominajka” w Grudziądzu), oraz zgorzeleckie ogrody działkowe z Okręgu w Legnicy.

7. Mikołajki

Z okazji Mikołajek odbyły się imprezy dla dzieci, w tym dzieci niepełnosprawnych, podczas których osoba przebrana za Mikołaja wręczała najmłodszym paczki z niespodziankami. Takie imprezy odbyły się np. w Okręgu w Bydgoszczy (Okręgowy Zarząd ufundował słodycze dla dzieci) oraz w Okręgu Śląskim (ROD „Karolinka i Karliczek” w Gliwicach).

8. Dzień Dziecka

Pierwsze dni czerwca to doskonały czas i okazja do świętowania razem z najmłodszymi działkowcami. Dzień dziecka skupia w ogrodach nie tylko najmłodszych, ale i trochę starszych działkowców. Rodzice z dziećmi, dziadkowie z wnukami to widok, który odzwierciedla istotę posiadania działek i potrzebę pielęgnowania tradycji międzypokoleniowej.

Imprezy z okazji Dnia Dziecka odbyły się w 32 ogrodach w 9 okręgach: Okręg w Bydgoszczy (ROD „Cukrownik” w Świeciu), Okręg Małopolski (ROD „Góra Zabełecka” w Nowym Sączu, ROD „Senior” w Nowym Sączu), Okręg w Pile (ROD „Malwa” w Pile, ROD im. Stanisława Staszica w Czarnkowie, ROD „Podlasie” w Pile, ROD im. Władysława Sikorskiego w Pile, ROD „Za Parkiem” w Pile), Okręg Pomorski (ROD im. Kopernika w Tczewie, ROD im. ks. Sambora II w Tczewie, ROD im. W. Witosa w Tczewie, ROD Antoniego Domagalskiego w Gdyni), Okręg w Poznaniu (ROD „Nowa Przyroda”, ROD „Zielony Zakątek” w Nowym Tomyślu, ROD „Międzylesie”, ROD im. 2 Armii WP, ROD im. ks. Piotra Skargi w Poznaniu), Okręg Śląski (ROD „Przyszłość” w Zabrzu, ROD „Aster” i ROD „Wisienka” w Żorach, ROD „Zacisze” w Zabrzu), Okręg Toruńsko-Włocławski (ROD „Energetyk” w Grudziądzu, ROD „Budowlaniec” w Grudziądzu, ROD „Chemik” w Grudziądzu, ROD „Niezapominajka w Grudziądzu, ROD „Kąpiele Słoneczne” w Grudziądzu, ROD „Relaks” w Grudziądzu, ROD „Sielanka” w Grudziądzu), Okręg we Wrocławiu (ROD im. S. Staszica w Oławie), Okręgu Mazowieckim (ROD im. XXXV-lecia w Radomiu, ROD im. T. Kościuszki w Płocku, ROD „Rynia”).

9. Piknik integracyjny dla niepełnosprawnych

W ROD „Katarynka” w Nakle nad Notecią (Okręg w Bydgoszczy) odbył się piknik integracyjny dla niepełnosprawnych uczniów Zespołu Szkół specjalnych w Karnowie. Dzieci poznały historię ogrodnictwa w Polsce, sposoby upraw. Ponadto odbyły się gry, zabawy, ognisko oraz pokaz filmowy.

10. Majówka

W ogrodowych majówkach uczestniczyli działkowcy, ich rodziny i przyjaciele, zaproszeni goście oraz osoby niepełnosprawne z opiekunami. Informowano o pracach, jakie odbywają się w ogrodach, był pokaz piosenek, tańców, a także ognisko. Przykładowo w Okręgu Mazowieckim w ROD „Goździk” w Płocku odbyła się coroczna majówka, czyli spotkanie taneczno-biesiadne, szczególnie witani byli nowi działkowcy.

11. Imprezy dla działkowców, głównie seniorów i mieszkańców

Zarządy ROD i Zarządy 5 okręgów (w Lublinie, Mazowiecki, Podkarpacki, Świętokrzyski oraz w Gorzowie Wielkopolskim) podjęły inicjatywy zorganizowania imprez dla działkowców, głównie seniorów i mieszkańców. W Okręgu w Lublinie w ROD „Piotruś” w Styrzyńcu odbyła się impreza z okazji Dnia Seniora. W Okręgu Mazowieckim ROD „Zacisze-Podlasie” w Siedlcach odwiedzili seniorzy ze współpracującego Klubu Seniora „RAFA”. W Okręgu Podkarpackim odbył się marsz Nordic Walking, stanowiący część harmonogramu Seniorady w Tarnobrzegu. W przypadku Okręgu Świętokrzyskiego planowane jest m. in. wdrożenie projektu „Wczasy na działce”. Okręg w Gorzowie Wielkopolski uruchomił w 2015 roku projekt ALA – Akademia Ludzi Aktywnych i AS – Akademia Seniora. Są to warsztaty dla dzieci i osób aktywnych w wieku dojrzałym, które szukają swojego hobby w gronie osób o podobnych zainteresowaniach. Warsztaty podzielone zostały na bloki zawierające elementy sztuk plastycznych, florystyki, ekologii, recyklingu. Główny nacisk położono na integrację międzypokoleniową, by grupy dzieci oraz seniorów spędzały wspólnie, twórczo i wesoło czas w ogrodach działkowcy.

12. Spotkania z kulturą

W Okręgu w Poznaniu obchodzono 5-lecie poznańskiego projektu „Kultura w ROD” organizowanego przez Okręgowy Zarząd i Komisję Polityki Społecznej. Jubileusz zgromadził działkowych twórców wystawiających swoje prace od 5 lat. Zaproszeni zostali przedstawiciele władz Poznania, a także działkowcy spoza okręgu.

13. Ogródki jordanowskie: place zabaw, siłownie plenerowe, place rekreacji w zieleni dla starszych

W ROD „Malwa” w Białej Podlaskiej (Okręg w Lublinie) organizowano zajęcie fizyczne na świeżym powietrzu, a w ROD „Przyszłość” w Tomaszowie Lubelskim powstało ogólnodostępne miejsce spotkań i aktywności dla dzieci i dorosłych. W ROD „Nad Strumykiem” w Toruniu (Okręg Toruńsko-Włocławski) zainstalowano siłownię napowietrzną.

14. Małe formy wczasów w ROD

ROD im. Powstańców Wielkopolskich w Chodzieży (Okręg w Pile) udostępnia Dom Działkowca oraz tereny ogólne ogrodu seniorom miasta Chodzieży na letni wypoczynek – wczasy „Pod orzechami”. W tym roku na 14-dniowym turnusie wypoczywało w ogrodzie 40 seniorów niepełnosprawnych.

15. Inne formy działalności

Okręgowy Zarząd PZD w Koszalinie zorganizował w ROD Malwa w Koszalinie coroczne spotkanie integracyjne koła Związku Żołnierzy Wojska Polskiego im. Bohaterów 8 Dywizji Piechoty. W Okręgu Mazowieckim powstał program telewizyjny „Gotuj z seniorem”. To innowacyjny program o charakterze edukacyjnym, kulturalnym i rozrywkowym, który ma na celu zmianę postrzegania osób starszych poprzez integrowanie różnych środowisk z terenu Mazowsza. Działkowcy z kilku pilskich ogrodów wzięli udział w społecznej akcji „Moje osiedle – czyste osiedle”. Działkowcy z ROD „Granica” w Świnoujściu (Okręg w Szczecinie) przekazali na rzecz Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy przetwory wytworzone z wyhodowanych przez nich owoców i warzyw. Dochód z ich licytacji ma zasilić konto WOŚP. Działkowcy ROD „Gajówka” w Wodzisławiu Śląskim (Okręg Śląski), z dobrowolnych składek, zakupili artykuły spożywcze, słodycze i owoce, które przekazali do domu dziecka. Dzieci były bardzo wdzięczne za podarunki, zwracając się do działkowców – „Jesteście naszymi przyjaciółmi”.

IV. Podsumowanie

Na podstawie informacji opublikowanych przez poszczególne okręgi można stwierdzić, że wiele ogrodów podejmuje działania, których celem jest realizacja celów Otwartego Programu Społecznego Rozwoju ROD. Zarządy ROD we współpracy z działkowcami organizują wydarzenia skierowane do różnych grup społecznych (okolicznych mieszkańców, seniorów, dzieci itp.), które mają na celu przybliżyć im ogrody, podkreślić rolę, jaką pełnią w miastach, zachęcić do częstszego odwiedzania. Relacje z tych wydarzeń potwierdzają duże zainteresowanie ich uczestników, którzy pozytywnie oceniali ich przebieg. Niejednokrotnie imprezy organizowane w ogrodach mają charakter cykliczny, dzięki czemu zyskały stałe grono uczestników i wpisały się w kalendarz lokalnych wydarzeń. Warte podkreślenia są liczne odwiedziny dzieci w wieku przedszkolnym oraz szkolnym. Przy okazji Dnia Dziecka, ścieżek edukacyjnych lub nauki o przyrodzie i ekologii dzieci od najmłodszych lat odwiedzają rodzinne ogrody działkowe, poznając florę i faunę tam występującą, a miłe i ciekawe spędzenie czasu na łonie natury, utrwali w nich przekonanie, że ogrody działkowe to miejsce, które warto odwiedzać, nie tylko teraz, ale i w przyszłości.

Łukasz Łukomski

Wydział Prezydialny PZD

Galeria